Sosyal tarih denildiği zaman akla gelen önemli tarihçilerden biri olan G

M

Trevelyan klasikleşmiş olan 'English Social History” adlı eserinde sosyal tarihi siyasi tarihin hariç bıraktığı ya da unuttuğu insanların tarihi olarak tanımlar

Bunu yaparken, insanları siyasetten bağımsız düşünmenin zor olduğunu ve hele İngiltere insanı için bunun daha zor olduğunu belirtir

Sosyal tarih olmaksızın iktisadî ve siyasi tarihin anlaşılamayacağını savunur

Bu sözleri Osmanlı tarihi ve insanına uyarlamamız mümkündür

Nitekim, XX

yüzyılın ikinci yarısından itibaren Charles Issawi, Roger Owen, Halil İnalcık, Donald Quataert, Nikolai Todorov gibi tarihçi ve sosyal bilimciler 'Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihinin” farklı dönemlerine ve bölgelerine ışık tutmaya çalıştılar

Bu çalışmaların hiçbirisi 'devlet”i konu dışında bırakmamıştır

Bu çalışmalarda birinci ve ikinci elden nicel ve nitel veriler kullanılarak Osmanlı toplumunun bürokrasiden başka diğer unsurları da incelenmiştir

Elinizdeki kitap da bir yönüyle yukarıda ismi verilen sosyal bilimcilerin takip ettiği metot ve verileri kullanmak suretiyle oluşturulmuş bir sosyal tarih çalışmasıdır

Salt bir döneme odaklanmış mikro bakışı içermemekle birlikte Osmanlı Devleti’nin son üç asırlık tarihinin sosyal, ekonomik, askerî ve siyasi dönüşümüne yol açan toplumsal, siyasi, ekonomik ve kültürel olguları sosyoloji, iktisat, siyaset bilimi, felsefe, demografi, istatistik gibi disiplinlerin yöntem ve bulgularıyla makro açıdan incelemektedir

Bu yönüyle disiplinler arası bir yaklaşım benimsenmiş ve klasik siyasi tarihçiliğin anlatım dili ve üslubundan uzaklaşılmıştır

Ayrıca, metnin içinde geçen birtakım küçük olay ve olgular yazarın aslında ayrıntılara dikkat eden titiz yapısını da gözler önüne sermiştir

Merhum Kemal Karpat’ın vefat etmeden kısa bir süre önce yayınevimize verdiği bu kitabı neşretmekle hüzünlü bir sevinç yaşamaktayız